- Նկարագրել Արևելյան Հայաստանի 19-րդ դարի սկզբին վարչաքաղաքական կացությունը
- 1804-1813թթ. ռուս-պարսկական պատերազմի նախադրյալները, ընթացքը , ավարտը, արդյունքները
- Գյուլիստանի պայմանագիրը
- Նկարագրել Արևելյան Հայաստանի 19-րդ դարի սկզբին վարչաքաղաքական կացությունը:/գրավոր/
19-րդ դարի սկզբին Արևելյան Հայաստանը պարսկական տերության, իսկ Արևմտյան Հայաստանը Օսմանյան կայսրության տիրապետության տակ էր։ Հյուսիսային Հայաստանի մի քանի գավառներ ՝ Լոռին, Շամշադինը, Սրևելավրացական թագավորության կազմում էին։ Արևելյան Հայաստանի մնացած տարածքը ընդգրկում էր Երևանի, Նախիջևանի, Գանձակի, Ղարաբաղի խանությունները։ Երևանի խանը՝սարդարը, նաև ամբողջ Արևելյան Հայաստանի կառավարիչներից ամենաազդեցիկն էր։ Երևանի խանությունը բաժանված էր 15 մահալի։ Մահալի կառավարիչ ՝ միբրոլուքը, նշանակում էր սարդարը։ Առանձին վարչական միավոր էր Երևան քաղաքը։ Նրա գլխավոր պաշտոնյան կոչվում էր քալանթար, այսինքն քաղաքապետ։
- 1804-1813թթ. ռուս-պարսկական պատերազմի նախադրյալները, ընթացքը , ավարտը, արդյունքները:/գրավոր/
Ռուսական զորքերը նույն թվականի մայիսին գրավեցին Գանձակի խանության տարածքը և պաշարեցին Արևելյան Հայաստանում։ Պարսիկների ամենաուժեղ հենակետը՝Երևանի բերդը։ 1805թ. ռուսական բանակն անցավ նոր հարձակման և գրավեց Շիրակը։ Շիրակը միացվեց Ռուսաստանին։ Ղարաբաղի խանը իր խանությունը հանձնեց Ռուսաստանի կայսրությանը։ 1812թ. Ֆրանսիայի կայսր Նապոլեոնը ներխուժեց Ռուսաստան։ Օգտվելով դրանից ՝ պարսկական իշխանություններն ակտիվացրին իրենց գործողություններն Անդրկովկասում։ Ֆրանսիայի ջախջախումից հետո միայն Ռուսաստանն անցավ հարցակման պարսկական ուժերի դեմ։ Պարսից շահը՝Աբաս-Միրզան Արցախում, Մեղրիում և այլ վայրերուշ տեղի ունեցած մարտերում ծանր պարտություն կրեց։
- Գյուլիստանի պայմանագիրը
1813թվականին հոկտեմբերի 12-ին Արցախի Գյուլիստան գյուղում Պարսկական կողմը հակադրված էր կնքել հաշտություն։ Այս պայմանագրով Իրանը հօգուտ Ռուսաստանի հրաժարվեց Արևելյան Վրաստանից, Գանձակից, Արցախից, Շիրակից, Լոռուց և Շամշադինից։ Արևելյան Հայաստանից Ռուսաստանին անցան զգալի տարածքներ։ Երևանի և Նախիջևանի խանությունները դեռևս մնում էին Պարսկաստանի տիրապետության տակ։
Արսենյան Գուրգեն 